Bijen hebben het zwaar. Door verstedelijking, intensieve landbouw en het gebruik van bestrijdingsmiddelen verdwijnen hun leefgebieden razendsnel. Minder bloemen, minder nestplekken en meer gif zorgen ervoor dat de bijenpopulatie de afgelopen jaren flink is afgenomen. Dat is zorgwekkend, want bijen zijn onmisbaar voor onze voedselproductie en biodiversiteit. Gelukkig kun je met een bijvriendelijke tuin zelf het verschil maken! In dit artikel lees je waarom bijen zo belangrijk zijn, hoe je jouw tuin aantrekkelijk maakt voor bijen én welke praktische stappen je vandaag al kunt zetten voor een bijvriendelijke tuin vol leven en kleur.

Waarom zijn bijen cruciaal voor onze biodiversiteit?

Bijen spelen een hoofdrol in de bestuiving van planten en gewassen. Zonder bijen zouden veel groenten, fruit en bloemen simpelweg niet bestaan. Bestuiving door bijen is essentieel voor de productie van appels, aardbeien, courgettes en talloze andere soorten voedsel. Wist je dat niet alleen honingbijen, maar ook hommels en solitaire bijen aan het werk zijn in jouw tuin? Honingbijen leven in grote volken en zijn bekend om hun honingproductie, terwijl solitaire bijen – zoals de metselbij – alleen leven en vaak nog effectiever zijn in het bestuiven van bloemen. De sterfte onder bijen heeft niet alleen ecologische gevolgen, maar ook economische: wereldwijd is de waarde van bestuiving door bijen miljarden euro’s waard. Wil je meer weten? Kijk dan eens bij IVN Natuureducatie of De Bijenstichting.

De basis van een bijvriendelijke tuin

Een bijvriendelijke tuin draait om variatie en natuurlijke elementen. Bijen houden van een tuin met veel bloemen, verschillende hoogtes en schuilplekken. Denk aan borders met bloeiende planten, gras dat niet overal kort wordt gemaaid, en hoekjes met wat rommel of een houtstapel. Inheemse planten zijn hierbij extra belangrijk: ze sluiten perfect aan op de behoeften van lokale bijensoorten. Door te kiezen voor planten die op verschillende momenten in het jaar bloeien, zorg je voor een continue voedselbron. Vergeet ook niet wat onkruid te laten staan – veel wilde bloemen zijn echte bijenmagneten!

Bijvriendelijke planten en bloemen

Bijvriendelijke planten en bloemen zorgen voor voedsel en schuilplekken voor bijen en andere nuttige insecten. Kies bijvoorbeeld lavendel, zonnehoed, wilde marjolein of korenbloem – soorten die veel nectar en stuifmeel bieden. Vermijd chemische bestrijdingsmiddelen en zorg voor variatie in bloeitijd, zodat er van het vroege voorjaar tot de late zomer iets te halen valt. Zo maak je van je tuin een paradijs voor bijen.

Verschillende bloeitijden

Wil je een bijvriendelijke tuin, dan is het belangrijk om bloemen te kiezen die van het vroege voorjaar tot de late herfst bloeien. Zo ontstaat er een doorlopend voedselbuffet voor bijen. Voorjaarsbloeiers zoals sneeuwklokjes en krokussen geven bijen na hun winterslaap een vliegende start. In de zomer zijn lavendel en zonnehoed (Echinacea) favoriet, terwijl herfstasters en hemelsleutel bijen tot laat in het jaar van nectar en stuifmeel voorzien. Hieronder vind je een handig overzicht van bijvriendelijke planten per seizoen:

Seizoen	Voorbeelden bloemen voor bijen
Voorjaar	Sneeuwklokje, krokus, longkruid, wilg
Zomer	Lavendel, klokjesbloem, kattenstaart, zonnehoed
Herfst	Herfstaster, hemelsleutel, wilde marjolein

Wil je meer inspiratie? Kijk dan op Natuurmonumenten voor uitgebreide plantlijsten.

Inheemse vs. exotische planten

Inheemse planten zijn planten die van nature in jouw omgeving voorkomen. Ze zijn perfect afgestemd op het lokale klimaat én op de bijen die hier leven. Denk aan klokjesbloem, kattenstaart en wilde marjolein. Deze planten worden makkelijk herkend door bijen en zijn vaak rijk aan nectar en stuifmeel. Exotische planten kunnen mooi zijn, maar leveren soms weinig voedsel op of worden niet goed herkend door onze bijen. Wil je bijen in de tuin? Kies dan voor zoveel mogelijk inheemse soorten. Tip: kijk eens bij Vogelbescherming Nederland voor meer tips over insectvriendelijke beplanting.

Natuurlijke verzorging en onderhoud

Een bijvriendelijke tuin vraagt om natuurlijke verzorging zonder chemische middelen. Gebruik compost in plaats van kunstmest en kies voor mulch om de bodem vochtig en gezond te houden. Laat uitgebloeide planten deels staan – ze bieden beschutting en voedsel. Beperk het snoeien tot wat nodig is en werk met de seizoenen mee. Zo blijft je tuin in balans én aantrekkelijk voor bijen en andere bestuivers.

Geen chemische bestrijdingsmiddelen

Chemische bestrijdingsmiddelen zijn funest voor bijen en andere nuttige insecten. Ze verstoren het zenuwstelsel van bijen en laten sporen na in nectar en stuifmeel. Gelukkig zijn er volop natuurlijke alternatieven, zoals kruidenmengsels tegen luizen of het inzetten van aaltjes tegen slakken. Ook kun je plagen vaak voorkomen door je tuin biodivers te houden: hoe meer soorten, hoe sterker het ecosysteem. Kijk voor tips over ecologisch tuinieren op IVN.

Slim maaien en snoeien

Een bijvriendelijke tuin betekent niet dat je alles keurig strak hoeft te houden. Integendeel! Door gefaseerd te maaien – dus niet alles in één keer – blijven er altijd bloeiende plekken en schuilplaatsen over voor bijen. Laat bijvoorbeeld een deel van het gras langer staan of maaien in stroken. Zo verleng je de bloeiperiodes en geef je bijen meer kansen om voedsel te vinden. Snoei struiken en bomen bij voorkeur na de bloei, zodat bijen optimaal gebruik kunnen maken van bloemen en schuilplekken.

Water en schuilplekken

Bijen hebben ook behoefte aan water en beschutting. Maak een eenvoudig waterplekje door een ondiep schaaltje met kiezels of steentjes in de tuin te zetten. Zo kunnen bijen veilig drinken zonder te verdrinken. Schuilplekken creëer je met stapels hout, muren met gaten, of dichte struiken. Laat wat bladeren liggen in een hoekje en maak het niet té netjes: hoe meer variatie, hoe beter voor de bijen!

Extra bijvriendelijke elementen

Wil je jouw tuin nog aantrekkelijker maken voor bijen? Voeg extra bijvriendelijke elementen toe, zoals een bijenhotel, open zandplekjes voor grondnesten of een klein waterschoteltje met steentjes waarop bijen kunnen landen. Plant inheemse bloemen en zorg voor bloei in alle seizoenen. Met deze extra’s creëer je een veilige en voedzame omgeving waarin bijen zich thuis voelen.

Biodiverse beplanting

Denk verder dan bijen: een biodiverse tuin trekt ook vlinders, zweefvliegen en andere bestuivers aan. Combineer vaste planten, kruiden, struiken en eventueel wat bomen voor een esthetisch én functioneel geheel. Veel bijvriendelijke planten zijn ook aantrekkelijk voor vlinders – dubbel winst! Let op: sommige planten kunnen allergieën veroorzaken, kies daarom voor minder stuivende soorten als je daar gevoelig voor bent.

Veelgestelde vragen (FAQ) over bijvriendelijke tuin